Thông Tin Tu Học Tài Liệu Liên Lạc

Ba mươi sáu đề mục Tuệ Quán


Bốn Niệm Xứ bao gồm 4 thể tài căn bản: Thân Niệm Xứ, Thọ Niệm Xứ, Tâm Niệm Xứ và Pháp Niệm Xứ.
  1. THÂN NIỆM XỨ có 12 đề mục (pabba) để hành giả ghi nhận:

    Ānāpānapabba: Sự ghi nhớ từng hơi thở ra vào.
    Iriyāpathapabba: Sự ghi nhớ từng động tác đi, đứng, nằm, ngồi.
    Sampajaññapabba: Sự ghi nhớ trong từng sinh hoạt nhỏ nhặt như bước tới, bước lui, nhìn ngang liếc dọc, đắp y, mang bát, tiểu tiện, …
    Patikūlapabba: Quán tưởng 32 thứ uế trược trong thân thể như tóc, lông, móng, răng, da, …
    Dhātupabba: Quán tưởng bốn thành tố đất, nước, lửa, gió trong thân.
    Asubhapabba: Quán tưởng thây người chết từ lúc mới tắt thở đến các giai đoạn sình trương, rỉ nước, phân hủy cho tới khi chỉ còn là xương trắng.

  2. THỌ NIỆM XỨ gồm có 9 đề mục để ghi nhận, mà nói gọn lại là ba cảm giác Khổ, Lạc, Xả của thân tâm trong các trường hợp có hay không có liên hệ đến vật dục (āmisa)

  3. TÂM NIỆM XỨ gồm có 16 đề mục ghi nhận (tâm mình đang ra sao thì biết rõ như vậy):

    Sarāgaṃ: Tâm có ái nhiễm.
    Vītarāgaṃ: Tâm không có ái nhiễm.
    Sadosaṃ: Tâm có sân hận.
    Vītadosaṃ: Tâm không có sân hận.
    Samohaṃ: Tâm có si mê.
    Vītamohaṃ: Tâm không có si mê.
    Sankhittaṃ: Tâm có trạng thái hôn thụy.
    Vikkhittaṃ: Tâm phóng dật.
    Mahaggataṃ: Tâm đang trú trong thiền Sắc hay Vô Sắc Giới.
    Amahaggataṃ: Tâm không an trú trong loại thiền định nào.
    Sa-uttaraṃ: Tâm Dục Giới.
    Anuttaraṃ: Không phải tâm Dục Giới.
    Samāhitaṃ: Tâm có Định.
    Asamāhitaṃ: Tâm không có Định.
    Vimuttaṃ: Tâm không có phiền não.
    Avimuttaṃ: Tâm chưa thoát phiền não.

  4. PHÁP NIỆM XỨ có 5 đề mục:

    Nivaranapabba: Quán xét về năm triền cái.
    Khandhapabba: Quán xét về năm Uẩn.
    Āyatanapabba: Quán xét về 12 Xứ.
    Bojjhangapabba: Quán xét về 7 Giác Chi.
    Saccapabba: Quán xét về 4 Đế.

Trong tất cả đề mục vừa kể trên đây, có những thứ chỉ có thể là án xứ cho pháp môn Tuệ Quán (Vipassanā) nhưng có những đề mục thích hợp cho cả pháp môn Chỉ Tịnh (Samatha). Ở đây, đề mục Tứ Oai Nghi (Iriyāpathapabba), đề mục Tỉnh Giác (Sampajaññāpabba) và đề mục Tứ Đại (Dhātupabba) chỉ có thể là án xứ Tuệ Quán. Đề mục về Hơi Thở (Ānāpānapabba) có thể áp dụng cho cả Chỉ Quán. Hai đề mục Thể Trược (Patikūlapabba) và Tử Thi (Asubhapabba) cần được tu tập Chỉ trước Quán sau. Riêng về Thọ Niệm Xứ, Tâm Niệm Xứ và Pháp Niệm Xứ thì chỉ có thể là án xứ Tuệ Quán mà thôi.

Bốn Niệm Xứ phân tích theo năm Uẩn thì như sau: Thân Niệm Xứ thuộc về Sắc Uẩn (Sắc Pháp-Rūpadhamma). Thọ Niệm Xứ thuộc Thọ Uẩn (Danh Pháp -Nāmadhamma). Tâm Niệm Xứ thuộc Thức Uẩn (Danh Pháp). Pháp Niệm Xứ thuộc cả năm Uẩn, nên vừa là Danh Pháp vừa là Sắc Pháp.

Cẩm Nang Tuệ Quán

Niệm Thân6 (Hơi thở, Oai Nghi, Tỉnh Giác, Tứ Đại, Thể trược, Tử thi)
Niệm Thọ3 (Khổ, Lạc, Xả)
Niệm Tâm16 ( 2 x [Ái, Sân, Si, Hôn Trạo, Thiền, Dục giới, Định, Phiền não] )
Niệm Pháp5
Tổng cộng36